Her ne kadar yasalar gereği her işte sigortalı emek verme zorunluluğu bulunsa da bazı durumlarda çalışanlar sigortasız çalıştırıldığı için bu durum emeklilik sürelerine tesir etmektedir. Sigortasız çalışılan günlerde kişilerin toplumsal güvenlik sistemlerine dahil edilmemesi hem kısa vadede hem de uzun solukta problemler yaratabilmektedir. Sadece hizmet tespit davası açarak sigortasız olarak çalışılan günleri sigorta kapsamına dahil etmek mümkündür.
Hizmet Tespit Davası ile Sigorta Saydırma
Sigortasız olarak çalışanlar ya da sigorta primlerinin SGK’ya tamamlanmamış kazanç üstünden yatırılmış olanlar için sigortasız olarak geçen günlerini sigorta kapsamına dahil etmeleri için hizmet tespit davası açmak mümkün olmaktadır. Hizmet tespit davalarını açmak için temel nokta ise 5 senelik hak düşürücü süre içinde açılması gerekmektedir. Beş yıl içinde sigortasız çalmış olduğu döneme ilişkin dava açmayanların hakları kaybolmaktadır. Bu süre içinde etkin olarak işyerinde çalışmaya da gerek kalmamıştır, mesela 6 ay bir işyerinde sigortasız olarak çalışılmışsa ve sonrasında o işyerinden ayrılmış kişiler beş yıl içinde işyerine dava açabilmektedir.
Sigortasız çalmış olduğu işyerinde sonradan sigortası yapılanlar kimseler için ise beş senelik hak düşürücü sürenin geçerli olması için işten ayrıldıkları tarih temel alınacaktır. Eğer adam çalışanlar askere giderken kıdem tazminatlarını almadan işten çıkış yaptılarsa, aynı iş yerinde çalışmaya devam edilen süre için hizmet tespit davası da açmak mümkün olmaktadır.
Sigorta tescilinin yaptırılması dikkatsizlik edilmemesi ihtiyaç duyulan bir mevzu olup bilhassa uzun yılları gören sigortasız emek verme koşullarında kesinlikle ilgili süreler süresince dava açılması ihtiyaç duyulan bir mevzudur. Sigortalı geçen her günün emeklilik dönemine tesiri olduğu göz önünde tutulduğunda, yılları gören sürelerde sigortasız olarak çalışılması halinde emeklilik prim ve yaş şartlarında büyük kayıplar yaşanacaktır.
5 Yılı Geçmeyen Sürelerde Dava Açılmalı
Sigorta tescili davası açmak için eğer kısa sürede işyerinden ayrılmak söz mevzusu ya da halihazırda emek verme yapılıyorsa, bu durumda ilk olarak noterden uyarma çekmek gerekmektedir. Noter ihtarının bir avukat tarafınca hazırlanması mevzunun daha anlaşılır ve hukuki olması bakımından önemlidir. İhtarda belirtilecek temel nokta, sigortasız geçirilen tüm günlerin hesaplanarak işyeri tarafınca geriye dönük ödemesinin yapılmasıdır. İşyerinden çıkma durumlarında da eğer emek verme süresi 5 yılı geçmemişse uyarma göndermek ve dava açmak olanaklıdır. Bu bakımdan 2015 yılından 2023 yılına kadar sigortasız bir işte çalışılmışsa işyerinden geçen tüm günler için sigorta talebi yapılabilmektedir. Sadece sürenin 5 yılı aşması halinde hak kaybı yaşanır ve dava açma imkânı ortadan kalkar.
Bu mevzuda detaylı olmak gerekirse, sigortasız çalıştırılmış bir kişinin sonradan sigortasının yapılması halinde 5 senelik sigorta tescili kapsamında sigortasının iyi mi hesaplanacağı noktasında temel vurgu kesintisiz çalışmasıdır. Çalışanın bir kez işten ayrılması halinde hak düşürücü süre işlemeye başlamaktadır. Bu bakımdan sigortasız çalmış olduğu yerden çıkış yaptıktan sonrasında çalışan yeniden aynı yerde sonrasında çalışmaya başlarsa hak düşürücü süre durmamakta ve çıkış tarihinden itibaren işlemeye devam etmektedir. Bu yüzden çıkış tarihinin kesinlikle göz önünde tutulması gerekmektedir.
Beş yıldan daha eski tarihe varan sigortasız emek verme durumlarında ise dava açmanın birkaç istisnası bulunabilmektedir. Eğer işveren çalışan ile ilgili bazı belgeleri SGK’ya bildirmişse, mesela giriş bildirgesi ya da sigortalı hesap fişi benzer biçimde belgeler 5 senelik hak düşürücü süre içinde işlemiyor. Bu bakımdan SGK’ya girişin kesinlikle yapılmamış olması gerekmektedir. Açılacak dava kapsamında da çalışanın sigortasız olarak çalıştığını, bordroda tutarının tamamlanmamış gösterildiği benzer biçimde durumları kanıtlayabilmesi gerekiyor. Bu tür davalarda aynı dönemde işyerinde çalışmış kimselerin tanıklığı büyük ehemmiyet taşımaktadır.